آشنایی با خیالی نگاری

 در فرهنگ غنی و هنرهای سنتی ایران ، «خیالی نگاری» بخشی ارزشمند از تاریخ ملی و هویت این سرزمین را به خود اختصاص داده است. این واژه و تقسیمات ساختاری آن، اگرچه بیشتر از دوران قاجار در فرهنگ و زبان هنر ما ظهور گسترده‌ یافته و هم‌زمان با جنبش مشروطه‌خواهی در ایران معنایی متفاوت با دیگر رویکردهای هنری رایج در جامعه به خود گرفته است اما مبادی و مفاهیم اولیه آن ریشه در تاریخ تمدن، اعتقادات دینی، باورهای مذهبی، اساطیر و افسانه‌های محلی داشته است و به تعبیری با ادبیات این خاک پیوندی ناگسستنی دارد.

از سوی دیگر،  «خیالی نگاری» نیز همچون دیگر هنرهایی که با ذهن و خلاقیت هنرمند تجسم یافته و حضوری عینی می‌یابد در ذات خود با خیال انسان شکل می‌گیرد و تفاوت ساختاری با دیگر شیوه‌هایی چون نقاشی، نگارگری، تصویرسازی و حتی شعر، داستان یا موسیقی ندارد. اما در تقسیم‌بندی واحدهای درسی نظام آموزش رسمی و دانشگاهی امروزه خیالی نگاری نام واحدی از دروس پایه در رشته کتابت و نگارگری است که دانشجو را با انواع هنرها و شیوه‌هایی آشنا می‌کند که در این دسته‌بندی قرار گرفته است.

متأسفانه به‌رغم گستره وسیع تاریخی در هنر خیالی نگاری و تداوم حضور آن تا عصر حاضر، جدای از تعدادی مقاله، طرح‌های پژوهشی و پروژه‌های دانشگاهی پراکنده، متنی مدون و مطابق با شرح درس ارائه‌شده توسط کارشناسان وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برای آموزش این واحد درسی تدوین و تألیف نشده است. لذا نویسندگان این کتاب به حکم وظیفه حرفه‌ای، تجربیات آموزشی و علاقه شخصی این مهم را بر خود فرض دانستند و با وجود کمبود مراجع و محدودیت‌های موجود اقدام به تألیف کتاب آشنایی با خیالی نگاری کردند. امید است که این پژوهش که پیشکشی است ناچیز به دستان هنرمند و ذهن خلاق و روح والای تمامی خیالی سازان، برای خوانندگان و به‌ویژه هنرجویان هنرهای سنتی و دانشجویان رشته‌های کتابت و نگارگری، هنرهای اسلامی، صنایع دستی و نقاشی مفید واقع شود و زمینه‌ای برای شناخت عمیق‌تر از ارزش‌های نقاشی ایرانی باشد.