تصویرسازی در عصر صفوی و قاجار

اثر حاضر تلاش دارد ضمن بررسی تخصصی تعاریف و چگونگی پیدایش هنر تصویرسازی، تفاوت‌های این رشته تخصصی هنر را با سایر رشته ها و سیر تحول آن‌ها را در عصر صفویه و قاجار بیان کند. تصویرسازی هنری است که در طول تاریخ تا عصر حاضر، بیش‌از رشته‌های دیگر هنری گسترش یافته و کاربردهای گوناگونی پیدا کرده‌است. بررسی آثار تصویرسازی به‌جامانده از دورترین اعصار تاریخ تاکنون، به‌ویژه دوره‌های اوج‌گیری هنر ایرانی اسلامی ما را با کیفیات روان‌شناختی، مسائل فرهنگی و اعتقادی و روابط اجتماعی آن دوره‌های تاریخی آشنا می‌سازد. گستره تأثیرگذاری این رشته هنری بر مخاطبان از شروع زندگی انسان در غار تاکنون، از ویژگی‌های بارز آن است. در این بررسی و تحقیق سعی شده ضمن بیان چیستی هنر تصویرسازی، این هنر کاربردی در دو دوره مهم و پرفرازونشیب عصر صفویه و قاجار، مورد توجه قرار گیرد. بی‌تردید، مشکلات موجود بر سر یافتن اسناد تصویری، موجب پیدایش ضعف‌هایی شده، اما نظر به کمبود محسوس تحقیق و پژوهش در این مقوله مهم تخصصی، کمیابی متون و نمونه آثار کارشده در این زمینه، اهمیت کار انجام‌شده را بیش‌از پیش مشخص ساخته است.

آثار تصویرسازی ابتدا روی دیوارها، اشیاء و وسایل دست‌ساز به نمایش گذاشته می‌شد؛ پس‌از ابداع کتاب، عمده‌ی آثار تصویرگران برای زیباسازی و نیز بیان بهتر مفاهیم ، در کتاب‌های مختلف ارائه شد. بنابر مستندات فراوان تاریخی آثار تصویرسازی بهترین اسناد مصوری هستند که ما را با فرهنگ و تمدن‌های مختلف، حوادث بزرگ و کوچک تاریخی، مفاهیم و عقاید جوامع گوناگون بشری از اعصار گذشته تاکنون، آشنا می‌سازند. در ضمن، بررسی آثار تصویرسازی ما را با سیر تحول هنر و تأثیرپذیری و تأثیرگذاری هنرمندان سرزمین‌های مختلف بر یکدیگر، آشنا می‌کنند. از میان دوره‌های تاریخی مختلف ایران اسلامی در دوران صفویه و قاجار بیشترین تغییر و تحول در سبک و سیاق هنری را شاهدیم. دگرگونی‌های عمیق ایجاد شده در این مقطع تاریخی نتیجه فعل‌وانفعالات سیاسی و اجتماعی است که در سطح جهان رخ نمود و سرزمین ایران هم از این تغییرات و تحولات بی‌نصیب نبوده است. پیدایش و سقوط شاهان لایق و نالایق از ابتدای صفویه تا پایان قاجار و راهیابی مستشرقان، جهانگردان و مسیونرهای غربی به دربارهای ایران و نیز عوامل گوناگون اجتماعی، ضمن تأثیرگذاری بر روابط اجتماعی سنتی ایرانیان، هنر ریشه‌دار این سرزمین را به‌شدت مورد تأثیر قرار داد. در این پژوهش سعی شده تغییر و تحولات ایجاد شده در رشته تخصصی تصویرسازی بررسی شود.