صنعت سرامیک

پیشگفتار

 درحال‌حاضر سرامیک بخش وسیعی از صنایع مختلف معاصر را دربرمی‌گیرد. درعین این‌که این صنعت به قدمت اولین تمدن بشری است ولی اکنون محصولات سرامیکی یکی از مفیدترین پدیده‌هایی است که در پیشرفت علوم نقش مؤثری را بر عهده دارد.

 محصولات سرامیکی دارای تنوع بسیار است. بعضی از آن‌ها همواره مورد استفاده عموم قرار می‌گیرند و بعضی دیگر در رابطه با مصارف خاصی است که متخصصین از آن‌ها بهره‌برداری می‌کنند.

 ذیلاً تعدادی از محصولات مذکور ذکر می‌گردد:

 الف-اشیاء هنری یا تزیینی مانند مجسمه پلاک و غیره

ب-وسایل غذاخوری و لوازم آشپزخانه

 ج -وسایل بهداشتی از قبیل دست‌شویی، وان حمام و غیره

 د-کف پوش‌ها

 ه-کاشی‌ها

 و-لوله‌های فاضلاب

 ز-الماس‌های مصنوعی مورد استفاده در لوازم صوتی

 ح-قسمتی از مغزهای الکترونیکی

 ط-بخشی از وسایل الکتریکی

 ی-شمع‌های ماشین

ک-عایق‌ها و اجسام نسوز

 ل-وسایل آزمایشگاهی مانند بوته‌ها، ها و رنگ‌های چینی و غیره

 م-دندان‌های مصنوعی

 ن-سنباده ها و ابزارهای برش و غیره فقط قسمتی از این مجموعه وسیع را تشکیل می‌دهند.

 زمان ساخت سرامیک‌ها سالیان قبل و مقارن با رشد فکری انسان‌های اولیه و ایجاد نخستین تمدن‌های بشری بوده‌است.

 بشر نخستین پس‌از شناخت محیط اطراف خود و کشف آتش شروع به ساختن ابزار، لوازم و اشیاء مورد نیاز خود کرد، درهم آمیختن آب‌وخاک و سخت شدن خمیره آن‌ها بر اثر تبخیر مراحلی هستند که طبیعت به انسان آموخت. قدیمی‌ترین کشف بشر اولیه که براساس کاوش‌ها و دانستنی‌های ابتدایی استوار بود. همانا استفاده از حرارت آتش جهت سختی و استحکام اشیاء و اجسام گلی می‌باشد.

 گرمای حاصل از حرارت آتش نه‌تنها باعث استحکام و سخت شدن اشیاء گلی می‌گردید بلکه گاهی اوقات برحسب اتفاق تعدادی از آن‌ها نیز بر اثر حرارت زیاد ذوب می‌شدند. زمانی‌که آتش فرومی‌نشست وجود قطعات ذوب‌شده و گاهی درخشان و سخت در خاکسترهای برجای‌مانده انسان را متحیر و وادار به تفکر می‌نمود. به‌تدریج در اثر این‌گونه اتفاقات توجه بشر به ذوب مواد معدنی و نتیجتاً کشف فلزات جلب شد.

 گرچه بشر با شناخت فلزات دریچه‌ای از دنیای تمدن را بر خود گشود ولی مشکل فرم دادن و نیز شکل گرفتن فلزات یکی از مسائلی است که انسان از همان ابتدا با آن برخورد نمود. در مقایسه با فلزات خاصیت شکل پذیری که از خمیره گل حاصل می‌گشت همواره باعث تقویت نیروی خلاقیت بشر می‌شد. این خصوصیت موجب می‌گردید که بتواند به‌آسانی شکل‌های مختلف را تجربه نموده و هر آن‌چه که می‌اندیشید عملاً بسازد حتی اکثر شکل‌های فلزی ابتدا از گل‌های طبیعی ساخته‌شده و پس‌از قالب‌گیری جهت شکل دادن فلزات از آن‌ها استفاده می‌گردیده است.

 در این زمان است که اشیاء گلی آتش خورده و سخت به به‌وفور در محیط‌زیست انسان یافت می‌گردد که از آن جمله می‌توان ظروف تهیه غذا و نگه‌داری آن، ابزارها، مجسمه‌ها، آجر بناها و حتی تابوت‌ها و بسیاری دیگر را نام برد. کشف فلزات باعث گردید که صور، نقوش، طرز ساخت اجسام و اشیاء سرامیکی تغییرات اساسی و کلی پیدا کند و هنرمندان و صنعتگران آن زمان روش‌های جدیدی را در تولید و آفرینش اشیاء برگزیده و تجربه نمایند.

 ویژگی‌هایی که در ساخت اشیاء سرامیکی وجود داشت موجب تداوم تکرار و تکثیر آن وسایل گردید. به‌عبارت‌دیگر هر آن‌چه که بشر می‌اندیشید می‌توانست بدون مانعی بسازد و این خود باعث اندوختن و انباشتن دانستنی‌ها و تجربیات فراوانی گشت. قرن‌ها قبل از طرح علوم فیزیکی و شیمیایی و حتی پیش‌از اقدام به کیمیاگری، انسان اولیه از این دانستنی‌ها و تجربیات بهره گرفته، به صورتی با علم و تکنیک سرامیک‌ها آشنایی پیدا کرده بود.

 همچنین نظری به محتوای فرم‌های اولیه و نقوش آن‌ها نشان می‌دهد که بشر همواره از طریق ساخت و تزیین اجسام سرامیکی در جهت حس زیبایی‌دوستی، فلسفه‌ها و خلاقیت‌های هنری خود مدد گرفته، چنان‌که فرهنگ، آداب‌ورسوم، عواطف و احساسات او همواره در تولید و خلق این اشیاء مؤثر بوده‌است.

 به‌جهت گسترش صنعت سرامیک در مسیر بررسی و شناخت این اشیاء لازم به‌نظر می‌رسد که پس‌از مقدمه ذکرشده و تعاریف آینده نگاهی گذرا به تاریخ سرامیک انداخته و سپس به پژوهش در طبیعت، مواد خام درون آن و نیز بهره‌گیری از هر عنصر بپردازیم و آنگاه روش‌ها، تکنیک‌ها و سایر عوامل سازنده را براساس ساخت و تولید سرامیک ها، مورد تجزیه‌وتحلیل قرار دهیم.