کتاب محراب های سفالین ایرانی

معماری ایران کمال نمایش عالم مثال در کالبد ماده است. دراین ‌میان مسجد به‌عنوان یکی از مهم‌ترین بناهای مذهبی در معماری اسلامی، همواره نقش مهمی در حیات فرهنگی، اجتماعی و مذهبی مسلمانان داشته است. در همین راستا کانون و مرکز هر مسجد (به‌لحاظ باطنی و ظاهری) محراب است. محراب قلب مسجد و به ‌مثابه دروازه‌ای برای معراج مؤمنان در پیشگاه حضرت حق است.

 طراحی و ساخت محراب سابقه‌ای طولانی دارد و از جنبه‌های مختلف چون کتیبه نگاری، زیبایی‌شناسی و نماد گرایانه قابل بررسی است. وجود نمونه‌های شاخصی از محراب‌های کاشی‌کاری مساجد از ابتدا تا پایان دوره‌ی قاجاریه، بیانگر حضور سنتی اصیل و هویتی خاص بوده‌است و نمونه‌های متعدد این نوع محراب‌ها از دوره‌های مختلف در بناهای ارزشمند تاریخی و همچنین موزه‌های معتبر ایران و جهان خود گواه این مطلب است. بنابراین، ازآن‌جاکه سنت طراحی و ساخت محراب‌های کاشی‌کاری درطول دوران اسلامی همواره در جهت تبیین عقاید و باورها و مذهب ایرانیان شکل‌گرفته می‌توان اذعان داشت که هنر کاشی‌کاری در هر زمان در خدمت اعتلای معماری اسلامی و تزیینات وابسته به آن بوده‌است.

 اما بررسی تاریخ و سیر تحولات معماری ایران در دوره اسلامی و عوامل مؤثر بر روند شکل‌گیری آن بدون شناسایی و مستندسازی و تجزیه‌وتحلیل بناها و تزیینات وابسته آن‌ها امکان‌پذیر نیست، مگر این‌که بررسی تاریخچه و توجه به عناصر کلیدی در فضاهای کالبدی و تزیینات آن با ارائه‌ی تصاویر کارآمد صورت پذیرد. اما در میان محراب‌های مساجد ایران، که به واسطه پیشرفت هنر کاشی‌کاری در طول دوران اسلامی، با سبک‌های گوناگون تهیه و تولید شده‌اند از نظر روش‌های متنوع تولید (لعاب‌های تک‌رنگ، زرین‌فام، معرق و هفت‌رنگ) ، مبانی طراحی و نقش‌پردازی بسیار غنی بوده‌است. بنابراین در این تحقیق، منتخبی از مهم‌ترین محراب‌های سفالین و کاشی‌کاری بعنوان معیار شناخت و بررسی این عنصر معمارانه در ساختار معماری اسلامی ایران ارائه شده‌اند.

 از طرفی امروزه و با توجه به گرایش فراگیر ساخت انواع محراب‌های کاشی‌کاری در مساجد و نمازخانه‌های بناهای کشور، نیاز به شناخت و بازخوانی طرح‌های متنوع محراب‌های سفالین ایرانی با ساختاری اصیل بیش‌از هر زمان احساس می‌شود و انتشار کتاب حاضر فرصت مغتنمی است تا معماران و استادکاران و طراحان محراب‌ها و به‌خصوص کاشی کاران با این میراث ارزشمند در حوزه معماری اسلامی بیش‌از پیش آشنا شوند و اصول طراحی، ساخت و تولید محراب های مساجد کشور در آینده با تکیه بر احیاء شیوه‌های اصیل ایرانی و اسلامی شکوفا گردد.