زیبایی شناسی کاشی

 مقدمه

 کاشی و آثار کاشی‌کاری یکی از معدود هنرهای ارزشمندی است که طبقات مختلف مردم با سلایق و علایق گوناگون، به آن توجه دارند. این فن و هنر، در میان روش‌های تزیین معماری ایران و جهان اسلام، یکی از شاخص‌ترین، جذاب‌ترین و رایج‌ترین روش‌ها محسوب می‌شود. این هنر نه‌تنها زمینه بروز جلوه‌های دل‌پذیر نقش و رنگ است، بلکه پوششی بر ساختار برخی بناها نیز بشمار می‌آید.

 رشد و توسعه فنون کاشی، از عناصر خارجی کوچک رنگی در نماهای آجری آغاز شد و به پوشش کامل بنا در دوره‌های بعد انجامید و دراین‌میان استفاده از رنگ‌ها و نقوش مختلف، اشکال متفاوت قاب کاشی به‌صورت کاشی معرق یا کاشی هندسی، کاشی نقش برجسته و گود و غیره جلوه‌های متنوعی به کاشی بخشید.

 بخش مهمی از کاشی، لعاب است. نقش تزیینی یا کاربردی لعاب، دستاوردهای فنی و هنری مهمی در تمدن ایران و جهان داشته است. در میان هنرهای مختلف، کمتر هنری به اندازه کاشی‌کاری سنتی، زمینه‌ای مناسب برای رنگ و نقش بوده‌است، ضمن اینکه بیشتر از هنرهای دیگر، در دسترس عموم مردم بوده و دوام و ماندگاری آن نیز در طول تاریخ در مقایسه با آثار دیگر جالب‌توجه است.

 در این کتاب، خصوصیات و نکات مختلفی درباره این هنر و فن بررسی می‌شود. تجزیه‌وتحلیل زیبایی‌شناسانه‌ی کاشی، از جنبه‌های مختلف، درخورتوجه است. اصولاً با آشکار شدن خصوصیات هر پدیده، زیبایی‌ها و ارزش‌های آن نیز بیشتر می‌شود. هر چه این تجزیه‌وتحلیل، اصولی‌تر، دقیق‌تر و کامل‌تر باشد، زیبایی‌شناسی آن موضوع نیز آسان‌تر و مفیدتر خواهد بود. ازاین‌رو، در این متن تلاش کرده‌ام از جنبه های مختلف به مقوله کاشی بپردازم و زمینه درک آن را به شایستگی فراهم آورم.

 باید متذکر شوم که بررسی زیبایی‌شناسانه‌ی کاشی در این کتاب، صرفاً از منظر زیبایی‌شناختی نیست، چراکه این موضوع خاص، هنوز به‌طور شایسته مورد توجه صاحب‌نظران و نویسندگان قرار نگرفته و از جنبه‌های مختلف بررسی نشده است.

 مطالب کتاب درواقع ترکیبی از فلسفه هنر، فلسفه اسلامی، هنر اسلامی، نقد هنری، تجزیه‌وتحلیل آثار هنری و تاریخ هنر یا تحولات هنر مرتبط با کاشی است. با ورود افراد صاحب‌نظر و مطرح شدن دیدگاه‌های مختلف آنها، در این خصوص، در آینده می‌توان بحث را به‌صورت تفکیک‌شده و انحصاری مطرح ساخت و موضوعات را در سطحی رفیع‌تر دنبال کرد.

 سطح دیگری از درک زیبایی‌شناسانه‌ی کاشی با کار عملی محقق می‌شود. بازآفرینی طراحی و ساخت هر نوع آثار کاشی‌کاری، ظرایف، خصوصیات و ارزش‌های دیگری از این کار را آشکار می‌کند.

 مطالب، بطور موازی برای استفاده‌ی آموزشی نظری تدوین شده‌اند، تأکید بر دقت در موضوعات نظری همراه با کار عملی درواقع تأیید ارزش‌های این هنر و ضرورت رشد و توسعه جنبه‌های مفید آن در روزگار کنونی است که آثار زیبا روزبه‌روز کمتر و غیبت آنها در عرصه‌های مختلف زندگی ما فزونی می‌یابد.

 فهرست

 مقدمه

 بخش اول. کلیاتی در شناخت خصوصیات کاشی

 فصل اول معرفی کلی موضوع

 فصل دوم. سیر تاریخی

 بخش دوم. زیبایی‌شناسی

 فصل سوم. کلیاتی درباره‌ی زیبایی‌شناسی

 فصل چهارم. مبادی زیبایی‌شناسی کاشی

 بخش سوم. تجزیه‌وتحلیل تجسمی کاشی

 فصل پنجم. انواع کاشی، کاربرد و روش تولید آن‌ها

 فصل ششم. بررسی نقش، رنگ و فرم در کاشی

 برای مطالعه بیشتر و کار عملی

 پاسخنامه

 منابع

مقاله انواع کاشی، کاربرد و روش تولید آن‌ها برگرفته از همین کتاب است.